Ιούνιος 1824,
….οι Ψαριανοί αρνούνται να παραδοθούν ακόμα και με εγγύηση του ίδιου του Σουλτάνου Μαχμούτ Β' να σωθεί η ζωή τους και οργανώνονται στην θέση Φτελιό, έχοντας προκαλέσει προηγουμένως τεράστιες καταστροφές στον πολυάριθμο επιτιθέμενο στρατό.
Στα τουρκικά στρατεύματα ο φανατισμός παίρνει τη θέση του αιφνιδιασμού από την επική αντίσταση που συνάντησαν και μπαίνοντας στην πόλη αρχίζουν με ανείπωτη μανία το έργο της μαζικής σφαγής και της ολοκληρωτικής καταστροφής.
Τα γυναικόπαιδα τρέχουν προς την προκυμαία για να
βρουν σωτηρία σε πλοία και βάρκες, ενώ διάσπαρτες μικρές ομάδες μαχητών συνεχίζουν τον αγώνα και
αυτή την απέλπιδα στιγμή. Άλλοι σφάζονται, άλλοι πέφτουν στην θάλασσα, άλλοι
πνίγονται. Κυριαρχεί παντού η φωτιά και η στάχτη. Είναι εικόνες πλέον βιβλικής καταστροφής. Η
αγριότητα των Τούρκων είναι πρωτοφανής και λυσσαλέα.
Ορισμένα καράβια τελικά κατορθώνουν να βγουν από τον τουρκικό κλοιό και να σώσουν τμήματα του πληθυσμού. Οι υπόλοιποι βρίσκουν τραγικό θάνατο, πλην εκείνων που συγκεντρώνονται στη Μαύρη Ράχη και κλείνονται στο μικρό φρούριο, όπου ήταν και η πυριτιδαποθήκη του νησιού.
Εκατόν πενήντα περίπου άτομα
πολεμούν με αξιοθαύμαστο πάθος και ανδρεία προκαλώντας και άλλες μεγάλες απώλειες στον εχθρό. Το φρούριο βάλλεται συνεχώς από στεριά και θάλασσα. Έπειτα από δύο ημέρες
ηρωικής αντίστασης η μάχη πλέον εκτυλίσσεται σώμα με σώμα. Τότε ο Αντώνιος
Βρατσάνος εκτελεί την ήδη ειλημμένη απόφαση. Βάζει φωτιά στην πυριτιδαποθήκη
και ολόκληρο το κάστρο εκτινάσσεται στον αέρα, παρασύροντας στον θάνατο
αμυνόμενους και επιτιθέμενους.
Τα Ψαρά, το ναυτικό αυτό προπύργιο του Αγώνα, δεν υπήρχαν πια. Στο νησί που έδωσε τα πάντα, χρήμα και ψυχή για τον ιερό σκοπό της ελευθερίας του έθνους, βασιλεύει τώρα ο όλεθρος και η καταστροφή.
Το ολοκαύτωμα των Ψαρών είναι τεράστιο πλήγμα για την Επανάσταση όμως δεν
αποτελεί ήττα, αλλά Δόξα αθάνατη για τον ελληνισμό, την οποία αποθανάτισε τόσο
επάξια ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, με το γνωστότατο επίγραμμα του:
«Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη περπατώντας η Δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια και στην κόμη στεφάνι φορεί γινωμένο από λίγα
χορτάρια που ΄χαν μείνει στην έρημη γη»
Χρόνια μετά εμπνέεται ο Νικόλαος Γύζης και δημιουργεί έναν ανεπανάληπτο πίνακα.
Ο αήττητος ελληνικός στόλος φτάνει καθυστερημένα και αντικρίζει μια εικόνα φρίκης.
Η είδηση της καταστροφής των Ψαρών συγκλόνισε το πανελλήνιο και έκανε τους ευρωπαϊκούς λαούς να δουν με ακόμη περισσότερη συμπάθεια τον αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία των Ελλήνων ενισχύοντας το φιλελληνικό κίνημα οικονομικά αλλά και με ανθρώπινο δυναμικό.
Η «Ολόμαυρη Ράχη» κάνει πραγματικότητα τη φράση της εποχής: Νίκη ή θάνατος.
Η «Ολόμαυρη Ράχη» αποτελεί τον ιερό βράχο της Επανάστασης
του 1821.
Η «Ολόμαυρη Ράχη» είναι το ίδιο το 1821.